Асіповіцкае вадасховішча і гідраэлектрастанцыя
Уведзена ў эксплуатацыю 23 лістапада 1953 г. і з тых выпрацоўку электраэнергіі не спыняла. Праектная магутнасць 2175 квт. Звычайная магутнасць 1200 квт. Гадавая выпрацоўка электраэнергіі — каля 10 млн квт.г, што дастаткова для забеспячэння сацыяльна-бытавога запатрабавання ў электраэнергіі горада Асіповічы. Будаўніцтва пачалося ў лістападзе 1946 г. ГЭС мае тры турбіны магутнасцю 725 квт кожная. Перапад вышынь паміж б'ефамі вагаецца каля 6,5 метраў. Звычайна працуюць дзве турбіны, трэцяя ўключаецца падчас паводкі ці вялікай колькасці ападкаў. Абслугоўваюць ГЭС 14 чалавек.
Свіслач у 1953 годзе для будаўніцтва гідраэлектрастанцыі. Гідразбудаванне выдатна ўпісваецца ў ландшафт штучна створанага вадасховішча, акружанага стромкімі схіламі берагоў, накрытых маляўнічымі ляснымі масівамі. Яго водныя абшары, напоўненыя чароўнымі краявідамі, найчыстым паветрам, даўно сталі ўпадабаным месцам для заняткаў воднымі выглядамі спорту, зімовай і летняй рыбалкай. Азартных рыбакоў парадуе багацце вадаёма ляшчом, акунем, плоткай, шчупаком, карасём і карпам. Паблізу вёскі Вязье размешчаны рыбгас "Свіслач", на сажалках якога арганізуецца платная рыбалка.
Свіслацкае замчышча
(руіны гаспадарчых пабудоў)
Найбуйнейшы археалагічны помнік раёна - замчышча ў в. Свіслач (ХII-XIV стст.). Свіслацкае княства займала выгаднае геаграфічнае становішча. Тут працякалі буйныя рэкі Свіслач, Бярэзіна, Пціч, па якіх у старажытнасці праходзіў водны шлях. У XII-XIV стст. мястэчка Свіслач было цэнтрам удзельнага княства. Замак знаходзіўся на ўзвышшы на беразе ракі Свіслач, з поўначы ён быў абаронены ровам, які можна было пераадолець толькі па пад'ёмным мосце. За доўгую гісторыю замак пабываў і рэзідэнцыяй Свіслацкага ўдзельнага князя, і адміністрацыйным цэнтрам у часы Вялікага княства Літоўскага, і валоданнем Радзівілаў.
Свіслацкі замак гарэў некалькі разоў: у XIII стагоддзі, 1506 ад набегаў крымскіх татараў, і ў 1655 быў спалены рускімі войскамі. Пасля гэтага замак як фартыфікацыйнае ўмацаванне не аднаўляўся.
Цяпер на месцы замка – руіны гаспадарчых пабудоў XIX ст., адкуль адкрываецца надзвычайны від на зліццё рэк Свіслач і Бярэзіна.
Дом селяніна Базыля Яцко
Дом Яцко пабудаваны ў 1911 годзе яго дзецьмі з падзякай бацьку. Двое сыноў Яцко сталі афіцэрамі войска Расійскай імперыі, а дачка - прафесарам медыцыны.
Іван Яцко (1880 г.н.) - актыўны ўдзельнік руска-японскай вайны. Узнагароджаны ордэнам Святой Ганны IV ступені, ордэнам Святога Уладзіміра IV ступені, Георгіеўскай зброяй. Пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі служыў у Чырвоным войску.
Месца для будаўніцтва двухпавярховага асабняка выбралі на вуліцы, якая вяла ад гандлёвай плошчы проста на поўнач, называлася Мінскай, а вуліца налева - на мост цераз раку Свіслач - Бабруйская.
Цэглу вазілі з Бабруйска са знакамітага завода «Розенберга». Гаўбец дома, які захаваўся, быў месцам адпачынку. Тут заўсёды можна было пачуць музыку, якую здаралася чуць дзецям беднякоў, якія стаялі перад балконам.
Ёсць звесткі, што пасля смерці Базыля ў гэтым доме жыў ксёндз.
У час 1-ай сусветнай вайны асабняк атрымаў невялікія пашкоджанні, але потым яго зноў прывялі ў парадак. У 1927 годзе тут знаходзіліся ваенкамат і аддзел унутраных спраў. Потым ён выкарыстоўваўся мясцовым ваенным гарнізонам, а ў гады ВАВ - нямецкімі акупантамі.
Па заканчэнні ВАВ, тут размясцілася крама, якая і дагэтуль размяшчаецца на першым паверсе. Вось і атрымліваецца, што спадчынай старога Базыля ўжо амаль стагоддзе карыстаецца ўся вёска.
Пабудова амаль не змянілася, а ацяпляльны кацёл, усталяваны ў той час, працуе і зараз. З пункту гледжання гісторыі і архітэктуры, да Яцко з'яўляецца найцікавым помнікам.
Дом Маршала Г. Жукава
Дом Жукава ў Асіповічах быў пабудаваны ў пачатку 20 стагоддзя і размяшчаецца на сучаснай вуліцы Рабоча-Сялянскай, амаль насупраць воінскай часці. Сёння будынак уяўляе сабой жылы дом, а да Вялікай Айчыннай вайны ў ім знаходзіўся гатэль воінскай часці.
У архітэктурным стаўленні асабняк Жукава ў Асіповічах не ўяўляе сабою нічога выбітнага: аднапавярховы будынак з флігелем пад купалападобным дахам. Аднак мемарыяльная дошка на яго фасадзе, што будынак не такі ўжо і просты, якім можа падацца на першы погляд. Менавіта ў гэтым доме ў 1938 годзе спыняўся "маршал Перамогі" Георгій Канстанцінавіч Жукаў. Мемарыяльная дошка з'явілася на будынку да 60-гадовага Юбілею Перамогі.
Чыгуначная станцыя ў Асіповічах
Чыгуначная станцыя ў Асіповічах - гэта помнік архітэктуры пачатку 20 стагоддзя, які з'явіўся ў выніку будаўніцтва ў 1931 годзе чыгуначнай лініі Рослаў-Крычаў-Магілёў-Асіповічы. Але яшчэ гэта сведка гераічнасці і мужнасці мясцовых жыхароў. 30 ліпеня 1943 года на чыгуначным вузле ў Асіповічах партызаны і падпольшчыкі правялі акцыю, якая ўвайшла ў гісторыю як самая буйная сухапутная транспартная дыверсія часоў Другой Сусветнай вайны. Выбухам былі знішчаны чатыры эшалоны з гаручым, боепрыпасамі і тэхнікай.
Адступаючы, нямецкае камандаванне рабіла ўсё, каб нанесці максімальныя страты аб'ектам чыгуначнай гаспадаркі. Так, у Асіповічах фашысцкія захопнікі вывелі са строю і станцыю, і чыгуначныя паркі. З іх і пачаў аднаўленне вызвалены горад. Тым больш, што з дапамогай чыгункі павінна была забяспечвацца перакідка войскаў і бесперабойнае забеспячэнне фронту.
Пасля вайны, у 1956 годзе, было скончана ўзвядзенне новага будынка чыгуначнага вакзала, што дазволіла палепшыць узровень абслугоўвання мясцовых і транзітных пасажыраў. У перыяд з 1959 па 1965 гады на чыгуначным вузле была абсталяваная гучнагаварыцельная радыёсувязь і паўаўтаматычная блакіроўка са святлафорамі. Пазней праз пуці быў узведзены пешаходны мост. А ў 1989 годзе ў Асіповіцкім вагонным дэпо быў уведзены ў эксплуатацыю найбуйнейшы на сетцы чыгунак СССР комплекс будынкаў для арганізацыі капітальнага рамонту буйнатанажных кантэйнераў.
Але час ідзе. І ад першапачатковай чыгуначнай станцыі сёння захаваўся адміністрацыйны корпус (канец 19 - пачатак 20 стагоддзя), службовыя карпусы (канец 19 - пачатак 20 стагоддзя) ды лакаматыўнае дэпо (пачатак 20 стагоддзя). Усе гэтыя аб'екты ўжо даўно сталі неад'емнай часткай экскурсіі па Асіповічах і нязменна прыцягваюць увагу турыстаў, якія выбралі адпачынак у Беларусі.
Помнік паравозу
З'яўляючыся важным чыгуначным вузлом Беларусі, Асіповічы гарманічна адлюстравалі гэты напрамак у многіх сферах жыцця горада. Натуральна, на гербе раёна намаляваны паравоз, ён жа ўсталяваны на вуліцы Інтэрнацыянальнай, у гонар 130-годдзя горада Асіповічы ў 2002 годзе. Помнік-Паравоз Эм 726-23 выраблены на Сармаўскім заводзе ў 1937.
Асіповіцкі раённы гісторыка-краязнаўчы музей
КК "Асіповіцкі раённы гісторыка-краязнаўчы музей" адкрыты ў 2012 годзе. За дзесяцігоддзе свайго існавання ён стаў неад'емнай часткай нашага горада, важным удзельнікам яго культурнага і духоўнага жыцця.
Краязнаўчая экспазіцыя музея размяшчаецца ў 6 экспазіцыйных залах, якія ахопліваюць перыяд гісторыі раёна ад старажытнасці да 1945 года.
Экспазіцыя «Сям'я Дараган» прысвечана дваранскаму роду, які пабудаваў у 1896 годзе чыгуначную галінку Асіповічы-Старыя Дарогі. Створана на аснове перададзенай у дар музею калекцыі Андрэя і Ланы Дараган (Каралеўства Швецыя). Змяшчае больш за 600 прадметаў, якія характарызуюць дваранскі побыт перыяду Расійскай імперыі і эміграцыі. Праект экспазіцыі атрымаў дыплом ІІІ ступені ў намінацыі “Лепшы музейны праект” на ІІІ Нацыянальным форуме музеяў у Магілёве (1-2 кастрычніка 2016 г.).
У карціннай галерэі Народнага мастака Беларусі Уладзіміра Іванавіча Стэльмашонка экспануецца жывапіс і графіка – дар мастака музею.
Музей курыруе віртуальны праект “Памяць. Асіповіцкі раён. Пішам новае. Дапаўняем і ўдакладняем старое». Усе матэрыялы ў электронным фармаце выкладаюцца на сайце http://pamyat-osipovichi.by/ .
Пры музеі зарэгістраваны ваенна-гістарычны клуб "Штык" і літаратурнае аб'яднанне паэтаў і пісьменнікаў Асіповіцкага раёна "Літаратараў".
Музей з'яўляецца распрацоўшчыкам аўтарскіх праектаў: «Духоўныя сустрэчы», «Мая Беларусь», «Магдаленаўскія чытанні».
На 2022 год фонды музея налічваюць амаль 8 тысяч музейных прадметаў.
Дараганаўскі школьны комплексна-краязнаўчы музей
У экспазіцыі музея сабрана вялікая колькасць прадметаў, зробленых умелымі рукамі нашых землякоў, продкаў і сучаснікаў. Наведаўшы музей, вы пазнаёміцеся з біяграфіяй выдатных прадстаўнікоў роду Дараганаў, былых уладальнікаў населеных пунктаў Радуцічы, Крынка, Жыцін; ініцыятарамі будаўніцтва чыгуначнай веткі ў напрамку Старых Дарог. Пазнаёміцеся з побытам вёскі, старажытнымі традыцыямі. Сёння, у музеі, налічваецца больш за 200 арыгінальных экспанатаў асноўнага фонду і каля 1000 дапаможнага. Жамчужына экспазіцыі – куток майстра разьбы па дрэве Ігара Ліхурзы, дзе прадстаўлены лепшыя работы народнага ўмельца.
Мемарыяльны комплекс у в. Брыцалавічы ў памяць аб ахвярах фашызму.
У час Вялікай Айчыннай вайны в. Брыцалавічы была акупавана нямецка-фашысцкімі войскамі з канца чэрвеня 1941 г. па 30 чэрвеня 1944 г. У студзені 1943 г. акупанты расстралялі 667 жанчын, мужчын, дзяцей і старых. Пасля расстрэлу мірных жыхароў карнікі вывезлі з вёскі ўсё, што толькі можна было ўзяць, а пабудовы разам з расстралянымі жыхарамі спалілі.
У 1971 г. у в. Брыцалавічы ўзведзены мемарыяльны комплекс у памяць аб ахвярах фашызму. Ён уяўляў сабой архітэктурна-скульптурную кампазіцыю, якая складаецца з фігуры тужлівай маці з дзіцем на руках, каля ног якой ляжыць забіты мужчына. Трагічны лёс в. Брыцалавічы падобны да лёсаў многіх дзесяткаў вёсак Беларусі. Цяпер кожны ахвочы можа прыйсці сюды і ўскласці кветкі ахвярам фашызму.
Мемарыяльны комплекс «Алея Герояў»
Мемарыяльны комплекс «Алея Герояў» з пляцоўкай савецкага ўзбраення, прысвечаны савецкім воінам, якія загінулі ў гады вайны.
Помнік Ф.А. Крыловічу
Савецкі партызан, адзін з арганізатараў Асіповіцкага камуністычнага падполля, кіраўнік партызанскай дыверсійнай групы ў гады Вялікай Айчыннай у Беларусі.
Помнік партызану, герою-падпольшчыку Фёдару Крыловічу ўстанавілі на пероне Асіповіцкага чыгуначнага вакзала ў 2009 годзе. Сродкі на яго выраб збіралі ўсім раёнам пры актыўным удзеле моладзі.
Батанічны помнік прыроды «Дуб-гігант»
Батанічны помнік прыроды «Дуб-гігант» размешчаны ў сярэдзіне 32 выдзелу 62 квартала Брыцалавіцкага лясніцтва і ўяўляе сабой дуб чарэшчаты вышынёй 39 м, дыяметрам на вышыні грудзей 1,9 м, ва ўзросце 220 гадоў. Вышыня ад зямлі да першага сучка 21 м. Дыяметр кроны з СЮ - 11м., З ЗВ - 12м. Уяўляе сабой навуковую і эстэтычную каштоўнасць.
Помнік прыроды «Прыцерпа»
Помнік прыроды «Прыцерпа» размешчаны ў 16 выдзеле 119 квартала, 20 выдзеле 120 квартала, 1 выдзеле 130 квартале, 4 выдзеле 131 квартале Каменіцкага лясніцтва Асіповіцкага вопытнага лясгаса на плошчы 1,7 га 0,7 з унікальнымі батанічнымі, навуковымі і рэкрэацыйнымі ўласцівасцямі. Помнік прыроды створаны менавіта для захавання гэтых якасцей насаджэння і зарэгістраваны ў адзіным кадастравым рэестры за № 525 ад 14.09.2006 г. з прысваеннем нумара аб'екта - 2689.
Батанічны помнік прыроды мясцовага значэння «Эталоннае насаджэнне»
Батанічны помнік прыроды мясцовага значэння "Эталоннае насаджэнне" створаны на землях Брыцалавіцкага лясніцтва Асіповіцкага вопытнага лясгаса. Прыродаахоўны аб'ект прадстаўлены двума сумежнымі ляснымі выдзеламі № 20 і № 23 у квартале 29 агульнай плошчай 5,7 га, на якіх расце эталоннае насаджэнне хвоі звычайнай 1а банітэту узростам 150 гадоў. Дадзены ўчастак лесу мае ўнікальнае батанічнае, навуковае, рэкрэацыйнае значэнне. З мэтай забеспячэння ўмоў захавання каштоўных прыродных якасцей, уласцівых комплексу ў інтарэсах будучых пакаленняў на гэтай тэрыторыі ўведзены рэжым асаблівай аховы.
Батанічны помнік прыроды мясцовага значэння
«Жорнаўскі дэндрасад»
Батанічны помнік прыроды мясцовага значэння «Жорнаўскі дэндрасад». Займае плошчу 1 га і знаходзіцца ў кварталах №54 Жорнаўскага лясніцтва, в. Дуброва. Гэтыя тэрыторыі найбольш прыдатныя для правядзення навучальных, пазнавальных і навуковых экскурсій, пракладкі экскурсійных маршрутаў у сілу высокай ступені прыстасаванасці для наведвання іх людзьмі і наяўнасці ў в. Дуброва работнікаў ДЛГУ "Жорнаўская эксперыментальная лясная база Інстытута лесу НАН Беларусі", якія валодаюць падрыхтоўкай і кваліфікацыяй. для правядзення экскурсій.
«Свіслацка-Бярэзінскі» ландшафтны заказнік
рэспубліканскага значэння
"Свіслацка-Бярэзінскі" ландшафтны заказнік рэспубліканскага значэння створаны з мэтай аховы каштоўных біятопаў, а таксама жывёл і раслін, занесеных у Чырвоную кнігу Рэспублікі Беларусь.
Яго агульная плошча складае 17480,5 га, што робіць дадзены заказнік адным з самых вялікіх у краіне.
Большая частка ахоўнай тэрыторыі прыпадае на лясы, размешчаныя ў міжрэччы Свіслач і Бярэзіны і якія захаваліся ў натуральным стане. Яны служаць домам для многіх рэдкіх птушак, у тым ліку амаль усе віды дзятлаў, якія жывуць у Беларусі: сярэдняга, беласпіннага, трохпальцавага і іншых. Пойма ракі Ольсы з'яўляецца важным прыпыначным пунктам для многіх відаў птушак падчас іх сезонных міграцый. Невыпадкова яшчэ да з'яўлення заказніка гэтая мясцовасць была аб'яўлена тэрыторыяй, важнай для птушак.
Крыніца «Жываносная крыніца»
Крыніца «Жываносная крыніца» знаходзіцца ва ўрочышчы Прошча, паміж в. Каханаўка і аграгарадком Карытнае Асіповіцкага раёна і лічыцца святым і гаючым. Побач са святой крыніцай стаіць праваслаўная царква. Першае вядомае дакументальнае згадванне гэтага месца датавана 1864 годам. Як абвяшчае легенда, два падарожнікі, быўшы сляпымі, папілі воды з крыніцы, памыліся ёю - і празерылі.
Возера Лочынскае
Возера Лочынскае знаходзіцца ў Асіповіцкім раёне, прыкладна за 29 км на паўночны ўсход ад г. Асіповічы, каля в. Лочын і адносіцца да басейна р. Балачанка (левы прыток р. Свіслач). Гэта адзінае ў Асіповіцкім раёне возера прыроднага паходжання, узрост якога налічваецца дзясяткамі тысячагоддзяў. Агульная плошча возера - 56,94 га. Мясцовасць пераважна раўнінная, большай часткай зарослая лесам, месцамі балоцістая. Возера размешчана на ўскраіне асушанага балота, пакрытага сеткай меліярацыйных каналаў. З берагоў вадаём акружаны непраходнай багною. Асаблівая раскоша тут бабрам і андатрам. Пасля асушэння балот, менавіта ля возера знайшлі сабе прытулак ласі і зубры. Сярэдняя глыбіня воднай абалонкі не перавышае паўтара метра. Сапраўдная глыбіня, гэта значыць таўшчыня сапрапелю, складае 15-20 м. Лочынскае возера служыць водапрыёмнікам арашальнай сеткі, злучаецца з р. Балачанка. З даўніх часоў возера - надзейнае месца адпачынку пералётных птушак. У возеры насяляюць карась, лін, акунь, плотка, лешч, шчупак і іншая рыба. Арганізавана платнае аматарскае рыбалоўства.
Прыход абраза Божай Маці «Жываносная крыніца»
Ва ўрочышчы Прошча знаходзіўся храм, асвечаны ў гонар абраза Божай Маці «Усіх Гаротных Радасць». Храм, верагодна, існаваў тут яшчэ з даўніх часоў, бо, паводле архіўных звестак, ён у 1866 годзе быў адноўлены, а ў 1867 асвечаны. На працягу ўсёй сваёй гісторыі Прашчэнская царква з'яўлялася прыпісной да Свята-Васільеўскай парафіі вёскі Карытнае. Будынак храма быў драўляны, у 1887 годзе да яго прыбудоўваецца званіца. На салеі размяшчаўся драўляны іканастас, афарбаваны блакітнай фарбай на залатым.
фоне. У іканастасе размяшчаўся мясцова-шаноўны абраз Божай Маці з надпісам: «малюнак Жыровіцкай Божай Маці». Да гэтага абраза адносіцца паданне аб вылячэнні двух сляпцоў вадой з калодзежа, які знаходзіцца паблізу Прашчэнскай царквы. У 20-ыя гады XX стагоддзі храм згарэў. Улады дазваляюць распачаць адраджэнне гэтай царквы толькі ў канцы 1980-х гадоў, і ўжо ў 1992 годзе асвячаецца новапабудаваны храм. На гэты раз ён быў асвечаны ў гонар абраза Божай Маці «Жываносная крыніца».
знайсці новае фота
Свята-Мікольскі храм
Звесткі пра лёс парафіяльнага Свята-Мікольскага храма пасля рэвалюцыі 1917 года вельмі бедныя. Вядома, што ў 1930-ыя гады, да пачатку Вялікай Айчыннай вайны, ён згарэў. У ваенны і пасляваенны час богаслужэнні праводзіліся ў будынку касцёла, які ў 1948 годзе быў аддадзены пад клуб. Новай старонкай у гісторыі парафіі стаў 1999 год, калі жыхарамі вёскі Свіслач было прынята рашэнне аб аднаўленні Свята-Мікольскай парафіі. З 2004 года пачалося будаўніцтва храма, якое было скончана да 2012 года.
