Зямлі былі аддадзены астанкі двух сем'яў Тамашавых і Зайцаў, забітых фашыстамі ў гады Вялікай Айчыннай вайны. Знайсці іх месца пахавання праз столькі гадоў удалося дзякуючы расследаванню пракуратурай крымінальнай справы аб генацыдзе беларускага народа. Паказанні і ўспаміны мясцовых жыхароў дапамаглі ўстанавіць, што людзі былі расстраляныя ў пачатку ліпеня 1942 года ў лесе недалёка ад вёскі Усакіна падчас карнай аперацыі «Адлер». Без суда і следства мірных жыхароў абвінавацілі ў сувязі з партызанамі і забілі проста на месцы. Пры раскопках у ліпені 2023 года тут знайшлі прастраляныя чэрапы, нямецкія гільзы і патроны, а таксама асабістыя рэчы забітых, у тым ліку ўпрыгожанні і элементы абутку.
«У гады Вялікай Айчыннай вайны Клічаўскі раён быў цэнтрам партызанскага руху рэгіёна і адной з самых буйных партызанскіх зон Беларусі, - распавяла старшы навуковы супрацоўнік Клічаўскага краязнаўчага музея, кіраўнік пошукавай групы «Ольса» пошукавага клуба «Вікру» Лідзія Ачыновіч . - Магутны народны супраціў, вядома ж, выклікала жорсткасць акупантаў, якія спаганялі злосць на мірных жыхарах. Было спалена 22 вёскі, прычым дзве з іх, Вязень і Сялец, не адрадзіліся да сённяшняга дня. Двойчы гарэла і Усакіна, тут быў расстраляны кожны пяты жыхар. Фашысты рэгулярна прачэсвалі найбліжэйшыя лясы і знішчалі ўсіх, каго там затрымлівалі, - жанчын, дзяцей, старых. Чарговая трагедыя адбылася і з гэтымі дзвюма сем'ямі. У Томашавых загінулі муж і жонка, чатыры дачкі і суседская дзяўчынка, па лініі Зайца забітых было яшчэ больш - жонкі, чатыры дачкі, сын, зяць і двое маленькіх дзяцей. Фашысты расстралялі ўсіх без шкадавання. Іх пахавалі ў лесе аднавяскоўцы і паставілі тут крыжык, перадаючы памяць аб гэтай страшнай падзеі з пакалення ў пакаленне».
Лідзія Ачыновіч падкрэсліла, што з расследаваннем пракуратурай крымінальнай справы аб генацыдзе беларускага народа ў гады Вялікай Айчыннай вайны пошукавая работа значна актывізавалася. Дзякуючы гэтаму Клічаўскі краязнаўчы музей папоўніўся новымі экспанатамі, звесткамі і матэрыяламі. Для тых, хто жыве цяпер, гэта важна і з гістарычнага, і з чалавечага пункту гледжання, бо такія трагедыі ні ў якім разе не павінны паўтарыцца. Менавіта таму і надалей будзе прадоўжана работа па пошуку і ўстанаўленні ахвяр фашызму, а таксама раней невядомых месцаў пахавання загінуўшых ад рук карнікаў мірных жыхароў.
«У гады вайны ў нашай вобласці поўнасцю або часткова знішчаны 1,73 тыс. населеных пунктаў, 42 з якіх былі раней невядомыя, - падкрэсліў намеснік пракурора Магілёўскай вобласці Андрэй Волкаў . - Зафіксавана 119 месцаў прымусовага ўтрымання людзей, у тым ліку 8 раней невядомых. Са 155 месцаў пахавання мірных жыхароў, знішчаных нацыстамі падчас Вялікай Айчыннай вайны, 39 устаноўлены менавіта падчас следства. Наша агульная задача і абавязак цяперашніх пакаленняў беларусаў - захаваць не толькі гістарычную памяць аб тых падзеях, але і не дапусціць скажэнні гістарычнай праўды аб злачынствах нацыстаў, здраднікаў і калабарацыяністаў. Гэта неабходна не толькі мёртвым, але і жывым, каб парасткі нацызму ніколі не з'явіліся на нашай зямлі. Мы не павінны забываць аб злачынствах тых гадоў для захавання праўды аб вайне і перадачы яе нашым будучым пакаленням».
