Знакавае адкрыццё
2 ліпеня 2013 года ў Мінску адкрылася плошча Дзяржаўнага флага. Гэта было феерычнае відовішча: ва ўрачыстай абстаноўцы сцяг узнялі на флагшток, затым выканалі гімн, які суправаджаўся залпамі артылерыйскага салюта. Вячэрняе неба над сталіцай упрыгожылі агні феерверка і 10 тысяч паветраных шароў кветак Дзяржаўнага флага. На цырымоніі была закладзена новая патрыятычная традыцыя прынясення клятвы вернасці Дзяржаўнаму флагу - сімвалу і апоры незалежнасці і дзяржаўнасці. Першымі такую клятву вымавілі самыя дастойныя прадстаўнікі навукі, культуры, прамысловасці і спорту. З таго часу на новай сталічнай плошчы праходзяць святочныя мерапрыемствы, урачыста адкрываюцца працоўныя семестры, маладыя афіцэры прымаюць воінскую прысягу, а юныя грамадзяне краіны атрымліваюць свае першыя пашпарты. Плошча Дзяржаўнага флага стала знакавым месцам для мінчан і гасцей сталіцы, для незалежнай Беларусі.
Старажытны сімвал пераможнай барацьбы
Дзеючы Дзяржаўны флаг Беларусі прыняты па выніках першага за гады незалежнасці ў гісторыі нашай краіны рэферэндуму, які праходзіў 14 мая 1995 года. Адным з чатырох блокаў, вынесеных на грамадскае абмеркаванне, было пытанне аб змене дзяржаўнай сімволікі. У апублікаваным па выніках плебісцыту Цэнтрвыбаркамам афіцыйным паведамленні было сказана, што за ўстанаўленне новых Дзяржаўнага флага і Дзяржаўнага герба выказаліся 75,1 працэнта грамадзян, якія ўдзельнічалі ў плебісцыце.
Доктар палітычных навук, прафесар Уладзімір Мельнік у размове з аўтарам гэтых радкоў падкрэсліў, што першым сімвалам дзяржаўнасці беларускага народа стаў чырвоны сцяг утворанай 1 студзеня 1919 года Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі:
- Першапачаткова гэта было проста чырвонае палотнішча. Згодна з прынятай 3 лютага 1919 года Канстытуцыяй на гэтым сцягу ў дрэўка з'явілася абрэвіятура ССРБ. Наступныя яго мадыфікацыі адрозніваліся толькі абрэвіятурай назвы дзяржавы. З 1937 па 1951 год на сцягу БССР над абрэвіятурай адлюстроўваліся залатыя серп і молат, а над імі - чырвоная пяціканцовая зорка, апраўленая залатой аблямоўкай. З'явіўшыся адным з заснавальнікаў ААН, БССР у 1951 годзе мадыфікавала свой флаг: да чырвонай паласы былі дабаўлены зялёная палоска і белая ля дрэўка з нацыянальным арнаментам. Дзяржаўны флаг Рэспублікі Беларусь таксама мадыфікацыя флага БССР.
Пры гэтым навуковец падкрэсліў, што чырвоны сцяг - зусім не вынаходства бальшавікоў:
- Гэта вельмі старажытны сімвал пераможнай барацьбы. Чырвонага колеру былі харугвы некаторых рускіх князёў. Напрыклад, на адной з мініяцюр Радзівілаўскага летапісу, якая ілюструе вызваленне ў 1068 годзе з кіеўскай турмы вялікага князя Усяслава (легендарнага Усяслава Чарадзея), добра бачная чырвоная харугва, якая раздзімаецца над атрадам дружыны. Так што ў нас, усіх грамадзян Беларусі, ёсць вельмі важкія падставы ганарыцца сваім дзяржаўным сцягам!
Чырвоная паласа на сцягу сімвалізуе мужнасць народа, які крывёю абараніў сваю свабоду. Зялёная - колер жыцця і надзеі, колер нашых лясоў і палёў, сведчанне мірнага характару беларусаў, іх працавітасці. Белая паласа з арнаментам - сімвал нашай чысціні і высокай духоўнасці.
Адлюстраванне веры ў дабро і справядлівасць
Прыняты на тым жа плебісцыце беларускі герб прайшоў да таго часу доўгі эвалюцыйны шлях. Першапачаткова ён уяўляў сабой герб РСФСР 1918 года з надпісам ССРБ, а потым БССР. У 1927-м з'явіўся правобраз нашага сучаснага дзяржсімвала: на VIII Усебеларускім з'ездзе Саветаў быў прыняты Дзяржаўны герб БССР, які складаўся з выявы на чырвоным фоне ў промнях ўзыходзячага сонца сярпа і молата, змешчаных крыж-накрыж дзяржальнямі дадолу і акружаных вянком: злева — з ржаных каласоў, перавітых канюшынай і лёнам, справа - з дубовай галінкі. Знізу паміж абедзвюма паловамі вянка знаходзіцца частка зямнога шара з тэрыторыяй Беларускай ССР. Абедзве паловы вянка перавіты чырвонай стужкай, на якой змешчаны надпісы на чатырох мовах: «Пралетары ўсіх краін, злучайцеся!», а ніжэй «Б. С. С. Р.». Вянчала герб пяціканцовая зорка.
У 1938-м дубовую галіну змянілі жытнія каласы, а лён адлюстравалі ў выглядзе скрыначак з насеннем. У 1949 годзе лён ужо квітнеючы. У 1981-м герб стаў ярчэйшым: серп і молат, сонца і промні набылі залаты колер.
На рэферэндуме-1995 быў прыняты герб, які ўяўляе сабой зялёны контур Рэспублікі Беларусь у залатых промнях сонца над зямным шарам.
Зверху контуру знаходзіцца пяціканцовая чырвоная зорка. Герб апраўляе вянок з залатых каласоў, пераплеценых справа кветкамі канюшыны, злева - лёну. Каласы абвіты чырвона-зялёнай стужкай, на якой знізу зроблены надпіс золатам «Рэспубліка Беларусь».
Роўна праз год пасля гэтага рэферэндуму «Савецкая Беларусь» падвяла яго некаторыя вынікі: «Безумоўна, рашэнне большасці грамадзян, якія прынялі ўдзел у плебісцыце і аддалі перавагу новаму гербу і сцягу, варта глыбока паважаць... Сімволіку наогул нельга прымусіць любіць сілай у нейкі пэўна ўсталяваны тэрмін. Яна павінна толькі з часам запасці ў нашыя сэрцы і душы, уліцца з малаком маці». Сёння можна смела канстатаваць: у сэрцы і душы сімволіка запала. І стала вядомым у свеце сімвалам — увасабленнем міжнародных, навуковых, спартыўных і іншых дасягненняў Беларусі. Ён не раз лётаў у космас, паднімаўся на найвысокія горныя пікі і бываў у Антарктыдзе.
У маі 2007 года член Геральдычнай рады пры Прэзідэнце доктар гістарычных навук Сяргей Рассадзін змог канстатаваць:
- Дзяржаўныя сімвалы Рэспублікі Беларусь адбыліся, прайшлі апрабацыю і ўвайшлі ў свядомасць грамадства. Колеры і кампазіцыя Дзяржаўнага герба Беларусі адлюстроўваюць сацыяльны сэнс дзяржавы, заснаванай на веры ў дабро і справядлівасць. Таму і дзяржава беларуская адбылася.
Апошні раз наш герб крыху змяніўся ў студзені 2021-га. Зялёны контур Дзяржаўнай мяжы Беларусі стаў залатым. Некалькі іншую форму набылі каласы, канюшына і лён на які атачае вянку. А планета пад узыходзячым сонцам павярнулася на гербе так, што наша краіна апынулася ў цэнтры выявы. Змяніўся таксама колер мацерыкоў з сіняга на цёмна-аранжавы.
Музыка народнай душы
…У рэдакцыйным архіве захоўваюцца ўнікальныя сведчанні эпохі — нумары «СБ», дзе падрабязна апісваецца гісторыя нараджэння гімна Рэспублікі Беларусь. Вось рэпартаж, як 8 мая 2002 года Аляксандр Лукашэнка асабіста праслухаў у Вялікай зале Палаца Рэспублікі прапанаваныя спецыяльнай камісіяй пяць варыянтаў гімна: «Нязмушаная дыскусія выявіла агульны, здаецца, сумнеў. Выснову сфармуляваў Аляксандр Лукашэнка:
- Бездакорнага тэксту, які адказвае ўсім патрабаванням гімна, пакуль няма. Словы неабходна дапрацоўваць, асабліва тыя, якія прапануюцца да музыкі Нестара Сакалоўскага. Наяўныя варыянты неабходна трансліраваць па радыё і тэлебачанні, каб усе грамадзяне маглі скласці аб іх сваё меркаванне».
У выніку ўсе версіі Дзяржаўнага гімна - варыянты на музыку Васіля Раінчыка, Уладзіміра Алоўнікава і абноўленую аранжыроўку Нестара Сакалоўскага - у выкананні аркестра і хору загучалі па радыё і тэлебачанні, а пяць варыянтаў тэксту былі апублікаваныя ў «СБ» ад 7 чэрвеня 2002 года. Меркаванні і водгукі аб тым, якім быць беларускаму гімну, выказалі 119 тысяч чалавек. Грамадзяне аддалі перавагу музыцы Нестара Сакалоўскага.
2 ліпеня 2002 года Прэзідэнт зацвердзіў тэкст і музыку гімна. А 8 снежня па ініцыятыве тэлеканала ОНТ у краіне ўпершыню прайшла акцыя «Праспяваем гімн разам», якую падтрымаў Кіраўнік дзяржавы. Яна папоўніла скарбніцу цудоўных традыцый незалежнай Беларусі.
